10 października obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, który przypomina nam, jak ważne jest dbanie nie tylko o zdrowie fizyczne, ale także o nasze emocje, umysł i ogólne samopoczucie. Coraz więcej osób zaczyna dostrzegać, jak kluczowe dla jakości życia jest zachowanie równowagi psychicznej, zwłaszcza w zmieniającym się świecie, pełnym stresu i presji.

Zdrowie psychiczne to pojęcie niejednoznaczne. Definicje zaproponowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) podkreślają jego złożoność i znaczenie.

WHO definiuje zdrowie psychiczne jako „stan dobrego samopoczucia, w którym jednostka może realizować swój potencjał, radzić sobie z normalnymi stresami życia, pracować produktywnie i wnosić wkład w społeczność” (WHO, 2001). To podejście akcentuje zdolność jednostki do funkcjonowania na wielu płaszczyznach życia.

Z kolei NFZ rozszerza tę koncepcję, określając zdrowie psychiczne jako „dobrostan psychiczny, fizyczny i społeczny, a także zdolność do rozwoju i samorealizacji” (NFZ, 2021). Definicja ta podkreśla integralność zdrowia psychicznego z ogólnym dobrostanem człowieka, uwzględniając jego możliwości rozwoju i realizacji osobistych celów.

Z tych definicji wynika, że zdrowie psychiczne nie ogranicza się jedynie do braku choroby czy zaburzeń, lecz obejmuje szeroki zakres dobrostanu i możliwości rozwoju osobistego. Jest to kluczowy element życia każdej jednostki, wpływający na jej codzienne funkcjonowanie oraz jakość życia w społeczności. Zdrowie psychiczne jest równie ważne jak zdrowie fizyczne. Dlatego o dobrostan psychiczny dzieci należy troszczyć się na każdym etapie ich życia,    rozwoju. Trzeba wzmacniać odporność psychiczną, wyposażając swoje dzieci w takie umiejętności jak rozwiązywanie problemów, asertywne wyrażanie potrzeb, radzenie sobie z emocjami oraz samoakceptacja.

Jak rodzice mogą wspierać zdrowie psychiczne swoich dzieci?

• Bądźcie wzorem dla swoich dzieci, ponieważ dziecko uczy się przez obserwację waszego zachowania. Widzi, jak radzicie sobie w trudnych sytuacjach, jak rozwiązujecie problemy i zarządzacie emocjami. Jeśli wymagacie od dziecka określonych zachowań, bądźcie dla niego przykładem.
• Budujcie bliskie relacje z dziećmi na każdym etapie ich rozwoju. Mówcie im, że je kochacie, przytulajcie, spędzajcie razem czas, rozmawiajcie i wykonujcie wspólnie domowe obowiązki. Nie oceniajcie i nie porównujcie do innych.
• Wzmacniajcie u dzieci poczucie własnej wartości. Pytajcie o zdanie i pokazujcie, że bierzecie je pod uwagę. Doceniajcie ich pracę i wysiłek, a nie tylko efekt. Skupiajcie się na mocnych stronach dzieci, które mogą być podstawą do rozwijania słabszych.
• Uczcie pozytywnego nastawienia do świata i ludzi oraz wiary w dobroć drugiego człowieka. Pamiętajcie, że negatywne nastawienie do innych nie sprzyja budowaniu odporności psychicznej.
• Pomóżcie dzieciom skupić się na tym, na co mają wpływ. Koncentracja na rzeczach, które są poza ich kontrolą, zabiera energię i zaniedbuje obszary, na które dzieci mają wpływ.
• Uczcie wyznaczania celów i cieszenia się z ich osiągania, stopniowo podnosząc trudności. Dziecko, czując, że jest sprawcze, z większą łatwością pokonuje kolejne wyzwania.
• Pokazujcie, jak ważna jest aktywność fizyczna, która wpływa na produkcję hormonów szczęścia (endorfin). Ruch poprawia nastrój i dba o zdrowie psychiczne.
• Dbajcie o odpowiedni sen dzieci, ponieważ podczas snu mózg odpoczywa, a ciało się regeneruje. Regularny i wystarczający sen pomaga lepiej radzić sobie z emocjami, koncentracją i nauką.
• Zapewnijcie dzieciom możliwość budowania relacji z rówieśnikami. Prawidłowe relacje z innymi pomagają im czuć się akceptowanymi i wspieranymi.
• Dobre, zbilansowane posiłki są kluczowe dla dobrego samopoczucia dzieci.

Drodzy Rodzice, pierwszym krokiem do budowania odporności psychicznej dziecka jest wzmocnienie tej odporności u siebie. Aby pomagać innym, najpierw trzeba zadbać o własny dobrostan psychiczny.

Gmina Brody przyłączyła się do projektu Radia ,,Eska – Razem przeciw depresji”. Jest to edukacyjna kampania społeczna o zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży . Jej celem jest zwrócenie uwagi na zjawisko depresji w grupach wiekowych, które w potocznej świadomości, nie są kojarzone z tą chorobą. Dorośli bardzo często bagatelizują objawy depresji u swoich dzieci, wychodząc z założenia, że nie mogą one mieć przecież poważnych problemów. Zwykle traktują je jako zachowania wynikające z wieku dojrzewania lub jako efekt buntowania się przeciw stawianym granicom i oczekiwaniom. Niestety problem depresji wśród najmłodszych wciąż się pogłębia, stawiając przed rodzicami, opiekunami i nauczycielami coraz większe wyzwania. W związku z tym bardzo ważne jest, by wiedzieć na temat tej choroby jak najwięcej, tym bardziej, że w odniesieniu do dzieci  i młodzieży ma ona nieco inne oblicze niż w przypadku dorosłych.

Według Narodowego Funduszu Zdrowia liczba niepełnoletnich pacjentów leczących się na zaburzenia lękowe oraz depresyjne wzrosła w ciągu ostatnich lat o 120%. Objawy tych zaburzeń są inne u dzieci niż u dorosłych Jak podaje najnowszy raport UNICEF (Keeley i in. 2021) na temat dobrostanu dzieci i młodzieży (stworzony na podstawie badań w 21 krajach na świecie), ponad 13% nastolatków w wieku 10–19 lat mierzy się ze zdiagnozowanymi zaburzeniami psychicznymi. To blisko 86 milionów młodych ludzi w wieku 15–19 lat i 80 milionów w wieku 10–14 lat na całym świecie. Przywołane liczby dowodzą, jak poważny jest to problem.

Nie jest łatwo zdiagnozować depresję u dzieci i młodzieży, ponieważ jej objawy mogą być traktowane jako normalne zmiany emocjonalne i psychologiczne zachodzące wraz z rozwojem dziecka i wkraczaniem w kolejne fazy dorastania. Do głównych jej objawów zalicza się smutek, poczucie beznadziejności i zmiany nastroju. Oznaki i objawy depresji u dzieci obejmują również wycofanie społeczne, rozdrażnienie lub złość oraz napady agresji. Pojawiają się zmiany w apetycie, brak koncentracji na codziennych czynnościach, zaburzenia snu, zmęczenie i niska energia. Oczywiście objawy nie są obligatoryjne we wszystkich przypadkach. Każdy przypadek powinien być więc rozpatrywany indywidualnie.

Należy podkreślić, że depresję u młodzieży i nastolatków może zdiagnozować tylko lekarz-psychiatra. Bardzo ważne jest wczesne skierowanie do specjalisty i zapewnienie wsparcia psychologa,  gdyż  ma to zasadniczy wpływ na skuteczność leczenia.

Rodzice i nauczyciele mogą jednak wcześniej dostrzec zachowana wskazujące na możliwość wystąpienia depresji. Zwykłe, ale zbyt częste,  „pokładanie się” na ławce, „snucie się” czy nadmierna senność, powinny obudzić czujność. Uczniowie bardzo często zgłaszają przewlekłe zmęczenie i brak chęci do wszystkiego. Jednak depresja w tym wieku to również zachowania objawiające się pobudzeniem psychoruchowym, nerwowością, nadmiarem energii i brakiem umiejętności skupienia się. Te objawy nie kojarzą się z depresją, która u nastolatków przebiega zupełnie inaczej. W związku z tym rodzice długo nie dostrzegają choroby, szukają innych przyczyn zachowania dziecka, albo bagatelizują diagnozę.

Przyczyny depresji również są różnorodne. Najczęściej są to trudności rodzinne, stresujące doświadczenia życiowe, negatywny sposób postrzegania świata, obniżona samoocena, wykorzystywanie fizyczne lub emocjonalne, nadużycia lub zaniedbania ze strony rodziców, historia rodzinna depresji lub innych problemów ze zdrowiem psychicznym, traumatyczne wydarzenie, problemy w szkole, choroby i problemy zdrowotne.

W przypadku podejrzenia depresji należy z dzieckiem spokojnie porozmawiać i pozwolić mu na opowiedzenie o własnych odczuciach. Ważne jest, by nie krytykować i nie osądzać. Dziecko powinno poczuć się bezpiecznie. Jeśli niepokojący stan trwa dłużej niż dwa tygodnie konieczna jest wizyta u specjalisty – psychologa lub psychiatry.

Najważniejszym działaniem mającym na celu pomoc dziecku z depresją jest wsparcie go w jego trudnościach. Należy wykazać się zrozumieniem jego problemów i emocji, obdarzyć go empatią, zachęcać do rozmowy i opowiedzenia o swoich uczuciach.

Depresja u dzieci i młodzieży jest problemem, który będzie przyjmował coraz większe rozmiary. Wymaga czujności dorosłych i wieloaspektowego podejścia. Tylko wczesne zauważenie niepokojących sygnałów zapewni dziecku odpowiednie wsparcie  i pomoc. Dlatego zachęcam do zapoznania się z materiałami w poniższych linkach:

https://www.eska.pl/razemprzeciwdepresjigminabrody/

https://www.eska.pl/razemprzeciwdepresji/

Wioletta Zbrożyna

To dzień, w którym warto się zastanowić nad sobą i swoim samopoczuciem.
Rozejrzyjcie się wokół siebie może ktoś z Waszych kolegów/koleżanek potrzebuje pomocy? Czasem spokojna, życzliwa rozmowa z drugim człowiekiem to już niezwykła pomoc.

„Człowiek nie pozbędzie się tego o czym milczy, aby rozstać się z jakimś bólem trzeba o tym mówić,,
J.L Wiśniewski

Dlatego bardzo często wystarczy z kimś zwyczajnie pobyć, poświęcić mu swój czas, wysłuchać go i powiedzieć tylko, rozumiem. To tak mało i tak wiele.

A czasem bywa tak, że potrzebujemy pomocy i wtedy możemy się zwrócić do wychowawcy, pedagoga szkolnego, psychologa szkolnego i nauczyciela któremu ufamy.

Oto kilka wskazówek jak zadbać o swoje zdrowie psychiczne:

• Bądź aktywny – uprawiaj sport, spaceruj, ćwicz.
• Zdrowo się odżywiaj.
• Dbaj o regularny sen – wysypiaj się.
• Dbaj o relacje z innymi -spotykaj się z koleżankami i kolegami.
• Myśl dobrze o sobie i bądź życzliwy dla innych.
• Nie porównuj się z innymi,
• Pozwól sobie na odpoczynek i relaks
• Rób to, co lubisz – pielęgnuj swoje pasję.
• Stawiaj sobie wyzwania.
• Ucz się nowych rzeczy.
• Proś o pomoc.
• Mów o swoich uczuciach.
• Śmiej się.
• Doceniaj drobiazgi i małe sukcesy.